اگر کسی از شما به عنوان هنرجو سؤال کند که چند نوع هنر نام ببرید احتمالاً به هنر تئاتر، هنر رقص، هنر سینما، هنر عکاسی، هنر شعر، هنر داستان و… اشاره خواهید کرد. درست است هنرها دسته‌بندی‌های متفاوتی دارند اما نمی‌توان آن‌ها را از هم کاملاً منفک در نظر گرفت. آن‌ها با هم رشد می‌کنند و بر روی‌هم تأثیرات زیادی می‌گذارند. برای مثال کسی نمی‌تواند تأثیر ادبیات بر سینما و در سال‌ها اخیر تأثیر سینما بر ادبیات را کتمان کند. کافی‌ست اندکی تاریخ هنر بخوانید تا متوجه شوید که عکاسی چه تأثیرات گسترده‌ای بر هنر نقاشی گذاشته است یا بر عکس. در این مقاله قصد داریم به آندره آنتوان و تئاتر لیبر بپردازیم. لیبر واژه‌ای فرانسوی به معنای آزاد است. آندره آنتوان مبدع تئاتر لیبر به صورت کاملاً مشخصی ایده اصلی خود را از ادبیات گرفته است. او با بررسی رمان‌های امیل زولا و آثار ناتورالیستی او توانست تئاتر جدیدی خلق کند. برای بررسی بیشتر با ما همراه باشید.
آندره آنتوان که بود؟
آندره آنتوان در سال 1857 متولد شد و در سال 1943 از دنیا رفت. از او به عنوان نخستین کارگردان مدرن تئاتر یاد می‌کنند. آنتوان در کنار کارگردانی، هنرپیشگی نیز می‌کرد. او که از زرق و برق تئاترهای کلاسیک خسته شده بود بر اساس مکتب ناتورالیسم ادبیات و به ویژه نوشته‌‌های امیل زولا تئاتر مدرنِ ناتورالیستی را پایه گذاری کرد. آنتوان بود که برای اولین بار دکور سه بعدی را طراحی کرد و شغلی به نام مدیر صحنه به وجود آورد. پیش از او تمام وظایف مدیر صحنه بر عهده کارگردان بود که البته تخصص زیادی در این زمینه نداشت. با جدا شدن این دو شغل و تخصصی شدن مدیریت صحنه، صحنه‌های پیچیده‌تری خلق شدند.
او که با طبقه بورژوا به مخالفت پرداخته بود بازیگران را ملزم به بازی طبیعی و بدون تصنع و اشرافی‌گری کرد. او مانند زولا به جزئیات و بازتاب دقیق و زشت واقعیت توجه زیادی داشت. از نظریات مهم او می‌توان به دیوار چهارم اشاره کرد. در تئاتر سنتی صحنه با چهار دیوار محبوس شده و سه طرف آنِ کارگردان و دیوار چهارم جایگاه مخاطب بود. کارگردانان پیش از آنتوان تنها به طراحی سه قسمت می‌پرداختند و بخشِ سمت مخاطبان را خالی می‌گذاشتند. باری آنتوان سنت‌شکنی کرد و گفت باید بدون توجه به حضور مخاطب هر چهار قسمت را صحنه‌پردازی کرد تا واقعی‌تر جلوه کند.
پرتره آندره آنتوان
تئاتر لیبر
گفتیم که لیبر واژه‌ای فرانسوی است که معنای آزاد را می‌دهد. واژه‌های لیبرالیسم و لیبرال نیز از این ریشه ساخته شده‌اند. تئاتر لیبر در ابتدا نام گروهی بود که آندره آنتوان در آن به تولید جهان تئاتری‌اش پرداخت. باری پس از گذشت زمان نام مکان بر روی تئاتر مدرن و ناتورالیستی آنتوان ماند و آن تئاتر با نامِ لیبر در تاریخ ثبت شد.
گفتیم که پایۀ تئاتر لیبر بر بیزاری از تئاتر تصنعی و بورژوای آن دوران فرانسه شکل گرفت. آنتوان با بررسی عمیق آثار ناتورالیستی به اسلوب جدیدی دست یافت. او تلاش می‌کرد تا مانند زولا تمام جزئیات زشتی‌های جهان را به مخاطب نشان دهد.
تئاتر لیبر با قواعد کلیشه‌ای آن دوران بازیگری مخالف است. قواعدی مانند این که بازیگر حین راه رفتن یا نشستن نباید صحبت کند یا این که باید صدایش موزون باشد. تئاتر لیبر دوست دارد به واقعیت نزدیک شود. در واقعیت چه کسی این طور صحبت می‌کند؟! او این قوانین دست و پا گیر را در بازیگری کنار گذاشت و بازیگران را مجبور کرد تا روی صحنه زندگی را بازی کنند!
در آن دوران تئاتر بازتاب زندگی اشراف بود و به‌تبع طراحی لباس به صورت پر زرق و برق انجام می‌شد. تئاتر لیبر با این موضوع نیز مخالفت کرد. آن‌ها داستان افراد عادی جامعه را می‌گفتند که به‌تبع لباسی با طراحی عادی و معمولی داشتند. ناگفته نماند که آندره آنتوان تأثیر زیادی بر روی استانیسلافسکی گذاشت.
طراحی صحنه در تئاتر لیبل
جمع‌بندی
هنرها تأثیر شگرفی بر روی هم می‌گذارند و تأثیرات زیادی نیز می‌پذیرند. هنر تئاتر هم از این قاعده مستثنی نیست. آندره آنتوان با مطالعه جدی آثار امیل زولا، نویسنده شهیر ناتورالیستی به اسلوب جدیدی در تئاتر رسید. او صحنه را از صحنه‌های مصنوعی پاک و واقعیت را به آن اضافه کرد.
ثبت ديدگاه