هنر اعتراضی یکی از شکلهای هنری است که با استفاده از ابزارهای مختلف از جمله نقاشی، موسیقی، تئاتر، فیلم و … برای بیان نظر و اعتراض به موضوعاتی مانند سیاست، اجتماع، فرهنگ و … استفاده میشود. این نوع هنر به عنوان شکلی از اعتراض، نه تنها به عنوان ابزاری برای بیان نظرات، بلکه در برخی موارد دارای فرمی مجذوب کننده و هنرمندانه است. در این مقاله به بررسی این شیوه خواهیم پرداخت.
اعتراض در قالب هنر چگونه است؟
در هنر اعتراضی، هنرمندان برای بیان دیدگاههای خود از روی عدم رضایت، ازابزارهای مختلفی استفاده میکنند. برای مثال، در نقاشیهای اعتراضی، هنرمندان از طریق تصویرسازی موضوعاتی مانند نابرابری اجتماعی، جنگ، زیانهای زیست محیطی، مهاجرت و … نظرات خود را بیان میکنند. در موسیقی اعتراضی، هنرمندان از طریق ترانهها و آهنگهایی با مضامینی مانند آزادی، حقوق بشر، نابرابری، ظلم و ستم و … نظرات خود را بیان میکنند. در تئاتر و فیلم اعتراضی نیز، هنرمندان از طریق نمایش دادن داستانهایی باموضوعاتی ضد هنجار رایج، نظرات خود را بیان میکنند.
آیا اعتراضِ هنری مؤثر است؟
هنر اعتراضی، نه تنها صرفاً ابزاری برای بیان نظرات و تخلیه خشم، بلکه برای ایجاد تغییرات و تحولات در جامعه نیز بسیار مؤثر است. با بیان نظرات و ایدههای خود، هنرمندان میتوانند به جامعه کمک کنند تا به موضوعاتی مانند عدالت، آزادی، حقوق بشر و … توجه بیشتری داشته باشد و در نتیجه، بهبود شرایط جامعه را نیز به همراه داشته باشد.
اعتراض هنری برای ایجاد تغییرات و تحولات در جامعه نیز بسیار مؤثر است
چگونه هنر میتواند مؤثر باشد؟
برای این که هنر اعتراضی به شکل مؤثری عمل کند، باید از نوآوری، خلاقیت و هنرمندانه برخوردار باشد. به علاوه، برای تحقق اهداف هنرمندان اعتراضی، باید توجه کافی به شناخت مخاطبان و تاثیرگذاری آنها داشته باشند. همچنین، هنرمندان اعتراضی باید از ابزارهای هنری به شکلی هوشمندانه و مناسب استفاده کنند تا بتوانند با توجه به موضوعات مورد نظر، نظرات و ایدههای خود را به بهترین شکل بیان کنند.
هنر اعتراض در ایران
شاید بتوان نقطه آغاز شعر اعتراضی کشور ایران را در انقلاب مشروطه جست. جایی که شاعران دست از عرفان و مدح و معشوق کشیدند و شعر را به جامعه آوردند. از آن پس، به مرور موسیقی اعتراضی نیز پا به عرصه ظهور گذاشت. بسیاری از تصنیفهای آن دوران اعتراضی بودند، برای مثال چند بیت زیر که یکی از تصنیفات عارف قزوینی است.
نقطه آغاز شعر اعتراضی کشور ایران در انقلاب مشروطه است
از خون جوانان وطن لاله دمیده
از ماتم سرو قدشان سرو خمیده
در سایۀ گل بلبل ازین غصه خزیده
گل نیز چو من در غمشان جامه دریده
چه کجرفتاری ای چرخ
خوابند وکیلان و خرابند وزیران
بردند به سرقت همه سیم و زر ایران
ما را نگذارند به یک خانۀ ویران
یا رب بستان داد فقیران ز امیران
از آن پس تا دوران ما، اشعار، ترانهها، فیلمها، نقاشیها تئاترهای اعتراضی بسیاری ساخته شدهاند. شاید بتوان نقطه عطف این جریان را در هنر تودهایهای پهلوی دوم دید. به هر حال خوشبختانه این سنت تا به امروز بوده و در زمان ما نیز با قدرت زیادی وجود دارد. در انتها بخشی از یکی از زیباترین اشعار اعتراضی زبان فارسی، یعنی شعر مجلس چارم از میرزاده عشقی را میآوریم.
این مجلس چارم به خدا ننگ بشر بود!
دیدی چه خبر بود؟
هر کار که کردند، ضرر روی ضرر بود
دیدی چه خبر بود
این مجلس چهارم «خودمانیم » ثمر داشت؟
والله ضرر داشت
صد شکر که عمرش، چو زمانه بگذر بود
دیدی چه خبر بود
دیگ وکلا جوش زد و کف شد و سر رفت
باد همه در رفت
ده مژده که عمر وکلا، عمر سفر بود
دیدی چه خبر بود
دیگر نکند هو، نزند جفته «مدرس»
در سالون مجلس
بگذشت دگر، مدتی ار محشر خر بود
دیدی چه خبر بود
جمعبندی
اعتراض به وضع موجود در تمامی دورهها وجود داشته و در دوره ما نیز هم. یکی از برترین روشها برای اعتراض، هنر است. در این مقاله به مفهوم هنر اعتراضی پرداختیم و دو نمونه از اشعار اینچنینی را بیان کردیم. امیدوارم که برایتان مفید بوده باشد.
ثبت ديدگاه